پاکستان،نتایج انتخابات و چالشهای پيش روي عمران خان 

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ،پیروزی حزب تحریک انصاف عمران خان با کسب 115 کرسی در انتخابات اخیر پارلمانی مهمترین رویداد سیاسی و تاریخی پاکستان در حدود هفت دهه گذشته محسوب می شود . براساس اعلام نتایج کمیسیون انتخابات این کشور این حزب موفق به کسب بیشترین کرسیهای پارلمان شده است .با این حال به تنهایی نمی تواند دولت تشکیل دهد و دولت اینده پاکستان ائتلافی خواهد بود .
حزب مسلم لیگ نواز با فاصله بسیار از حزب تحریک انصاف دوم و حزب "مردم " حزب سوم شده است که شکست سنگینی برای هر دو حزب سنتی و ریشه دارپاکستان محسوب می شود .به همین دلیل حزب مسلم لیگ نواز و جبهه متحده عمل به نتایج انتخابات اعتراض و آنرا توام با تقلب دانسته اند .علاوه بر این فضل الرحمن رئیس جبهه متحده عمل با رد پیشنهاد شمارش مجدد آرا حوزه هایی که امکان بروز تقلب در آنها است اعلام کرد که نتایج انتخابات در سراسر پاکستان غیر قانونی وغیر قابل قبول است .
نظر سنجی های انجام شده پیش از برگزاری انتخابات از موفقیت حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان حکایت داشتند .برخی از نظر سنجی ها هم ،حاکی از رقابت فشرده و پایاپای این حزب با حزب مسلم لیگ نواز بودند .تایید سلامت و شفافیت انتخابات از سوی نهادهای بین المللی می تواند مانع از تداوم اعتراضها به نتایج انتخابات پاکستان شود .
در این میان سکوت حزب مردم در برابر نتیجه خیره کننده انتخابات نشان می دهد که این حزب نیم نگاهی برای شرکت در دولت ائتلافی اتی تحریک انصاف دارد.با توجه به اینکه حزب مسلم لیگ نواز هر گونه همکاری با عمران خان را قویا رد می کند شانس حزب "مردم" برای مشارکت در دولت ائتلافی را افزایش می دهد.
این برای اولین بار در تاریخ سیاسی پاکستان پس از استقلال در سال 1947 است که در انتخابات ،حزبی غیر از احزاب مسلم لیگ نواز و "مردم " پیروز می شود .این بدان معنا است که عرصه سیاسی پاکستان سه قطبی شده است .زیرا همواره دو حزب "مردم " و "مسلم لیگ" نواز قدرت سیاسی را در این کشور دست به دست می کردند و در بسیاری از مواقع نیز ارتش پاکستان با کودتا قدرت را به دست گرفته است .با توجه به اینکه برخی از محافل حزب تحریک انصاف عمران خان را بازوی سیاسی ارتش پاکستان می دانند و پیروزی آنرا بدون حمایتهای ارتش و دستگاه قضایی غیر ممکن می دانستند پیروزی عمران خان را پیروزی ارتش میدانند .
راشد عباس نقوی کارشناس مسایل سیاسی در ارزیابی از وضعیت سیاسی پاکستان معتقد است "اگر عمران خان دولت اتی پاکستان را تشکیل دهد همان سیاستهای ارتش را در مورد سیاست منطقه ای از جمله در افغانستان اجرا می کند و از ان حمایت خواهد کرد "
.به همین دلیل بعد از اعلام نتایج اولیه انتخابات پارلمانی پاکستان رسانه های هند در مورد پیامدهای پیروزی حزب تحریک انصاف ابراز نگرانی کردند اگر چه دولت دهلی نو از نتایج انتخابات پارلمانی پاکستان استقبال کرده است .برکسی پوشیده نیست که تصمیم گیرنده اصلی در مورد تحولات کشمیر و رابطه با دولت هند ارتش پاکستان است و همصدا و هم رای شدن دولت و ارتش این کشور در مورد کشمیر و رابطه با هند می تواند شانس حل انرا نیز از بین ببرد.
هر چند دولت هند نیز عملا تمایلی برای حل بحران کشمیر مطابق با خواست مردم این منطقه و دولت پاکستان ندارد و دولت جدید اسلام آباد می تواند بهانه لازم را به دولت دهلی نو بدهد تا همچنان مانع از تنش زدایی در روابط هند و پاکستان شود .
عبدالطیف نظری کارشناس مسایل سیاسی در گفتگو با رادیو دری برون مرزی گفت:
"چه عمران خان باشد و چه کسان دیگر تغییری در سیاست منطقه ای پاکستان در قبال افغانستان ، هند و کشمیر ایجاد نخواهد شد .زیرا نقش کلیدی در این خصوص را ارتش ایفا می کند"
باتوجه به فاصله زیادی که حزب تحرک انصاف پاکستان از حزب مسلم لیگ نواز دارد می توان گفت عمران خان با شعار مقابله با فساد اداری و مالی ،ایجاد ده میلیون شغل ،ایجاد رفاه اجتماعی و همچنین حل مشکلات اقتصادی موفق به جلب رای مردم بخصوص جوانان در ایالتهایی نیز شده است که به طور سنتی از احزاب مسلم لیگ نواز و همچنین "مردم " حمایت می کنند . این بدان معنا است که عمران خان در رقابت با نسل جدید سیاستمداران پاکستان که فرزندان محمد نوازشریف نخست وزیر قبلی پاکستان و آصف علی زرداری رئیس جمهوری پیشین این کشور هستند موفق تر عمل کرده است .

ناکار آمدی احزاب سنتی
اگر چه مساله حمایتهای همه جانبه ارتش و دستگاه قضایی پاکستان مهمترین عامل پیروزی تحریک انصاف در انتخابات پارلمانی و ایالتی محسوب می شود .اما 3 مساله را در این باره نباید نادیده گرفت:

الف -اول ناکارامدی دو حزب مسلم لیگ نواز و "مردم" در روی گردانی افکار عمومی بخصوص جوانان از این احزاب را نیز نباید نادیده گرفت .به رغم وعده هایی که این دو حزب در یک دهه گذشته برای حل مشکلات اقتصادی ،اجتماعی و امنیتی پاکستان دادند نه تنها حل نشدند بلکه این کشور همچنان با بحران انرژی ،قطعی برق و تداوم ناامنی روبرو است .

ب- انکه شبکه های اجتماعی نقش مهم و تاثیر گذاری را در انتخابات پارلمانی پاکستان و پیروزی حزب تحریک انصاف ایفا کردند. این حزب موفق شد با استفاده از این شبکه ها که عمده مخاطبان انها جوانان هستند به نحو مطلوبی برای پیروزی در انتخابات استفاده نماید .

ج- از دیدگاه ناظران به این مسایل باید فساد مالی و اداری افسار گسیخته در پاکستان را نیز افزود .انتشار میزان دارایی های شخصیتهای سیاسی و افشاگری هایی که احزاب مخالف ضد یکدیگر انجام دادند باعث شد تا مردم بخصوص نسل جوان پاکستان از شخصیتهای سیاسی این کشور ناامید شوند . عمران خان با شعار مقابله جدی با فساد اداری و مالی موفق به جلب رای مردم حتی در ایالتهایی مانند پنجاب و سند شد که نشان می دهد افکار عمومی در این ایالتها نیز از عملکرد مسلم لیگ نواز و "مردم" راضی نیستند .در افشا گری های اخیر صورت گرفته در مورد اموال شخصیتهای سیاسی مشخص شد که فرزندان ازپدرانشان بیشتر ثروت دارند .
در عین حال محمد نوازشریف و دخترش مریم نوازشریف که حکم بازداشتشان صادر شده بود برای تحریک احساسات مردم در آستانه انتخابات و تبدیل شدن به قهرمان سیاسی، قصد ورود به پاکستان را داشتند که در فرودگاه دستگیر شدند . نتایج انتخابات نشان می دهد که مردم این کشور تحت تاثیر این اقدام عوام فریبانه نوازشریف و دخترش نیز قرار نگرفتند .
به همین دلیل از دیدگاه ناظران سیاسی رای مردم پاکستان به عمران خان و حزبش تحریک انصاف به معنای عقد اخوت همیشگی با آن نیست بلکه چنانچه وی و حزبش نیز نتوانند به شعارهای انتخاباتی خود عمل کنند تضمینی وجود ندارد که در انتخابات آینده مردم مجددا به عمران خان رای دهند .وی در سه سال گذشته با انتقادهای گسترده از نواز شریف و خانواده اش بارها به مردم وعده داده بود که از توانایی لازم برای مقابله با مفسدان و دشمنان مردم پاکستان برخوردار است .عمران خان که خود را از جنس مردم می داند با برگزاری تظاهرات و تحصن های مختلف تا آنجا پیشرفت که دادگاه رای به برکناری محمد نوازشریف از نخست وزیری و ریاست حزب مسلم لیگ داد تا سرانجام بازداشت شد .اکنون مردم پاکستان که از مشکلات اقتصادی و فساد مالی و تدوم ناامنی رنج می برند با سپردن سکان کابینه به عمران خان اکنون منتظر عملگرایی وی در صحنه سیاسی پاکستان هستند .
به همین دلیل ناظران سیاسی آمادگی عمران خان برای توسعه همکاری با جمهوری اسلامی ایران را که پس از اعلام نتیجه اولیه انتخابات اعلام کرد بسیار هوشمندانه می دانند و براین باورند تهران همواره متحدی مطمئن برای دولتهای پاکستان بخصوص در بخش انرژی بوده است و اکنون نیز آمادگی دارد تا نیازهای دولت و مردم پاکستان را در بخشهای مختلف از جمله انرژی ساختمان و ترانزیت برآورده کند .زیرا یکی از مهمترین مشکلات دولت و مردم پاکستان مساله انرژی است که باعث می شود برق در این کشور سهمیه بندی شود و کارخانجات نیز فاقد انرژی گاز برای ادامه فعالیت مداوم خود شوند .براساس قراردادی که میان ایران و پاکستان در زمان ریاست جمهوری آصف علی زرداری امضا شد تهران خط لوله انتقال گاز به پاکستان را تا مرز دو کشور احداث کرده است و این طرف پاکستانی است که به تعهدات خود در این زمینه عمل نکرده اند .
از اینرو پیروزی عمران خان رهبر تحریک انصاف پاکستان با توجه به تلاش برای اتخاذ موضعی مستقل از امریکا و عربستان امیدواری را در میان مردم پاکستان ایجاد کرده است که عمران خان با در نظر گرفتن منافع ملی برای تکمیل خط لوله انتقال گاز ایران به آن کشور اقدام نماید .
یکی دیگر از شگفتی های انتخابات پارلمانی پاکستان شکست سنگین سیاستمداران و رهبران مذهبی قدیمی است که حدود چهار دهه همواره به عنوان نماینده مردم در پارلمان حضور داشتند .مولانا فضل الرحمن رئیس جمعیت علمای اسلام شاخه فضل و سراج الحق رهبر جماعت اسلامی از گروههای اسلامی و شاهد خاقان عباسی نخست وزیر قبلی پاکستان از حزب مسلم لیگ نواز از شخصیتهای سیاسی و مذهبی بازندگان بزرگ انتخابات اخیر پارلمانی این کشور هستند که از نامزدهای حزب تحریک انصاف به شدت شکست خوردند . مولانا فضل الرحمن حدود چهار دهه در پارلمان پاکستان حضور داشت .غلام احمد بلور از رهبران حزب عوامی ملی ،اسفندیار ولی خان رهبر حزب ملی عوام ،ذوالفقار علی کهوسا فرماندار سابق پنجاب و افتاب احمد شیر پاو رهبر حزب قومی وطن از دیگر رهبران سیاسی و حزبی پاکستان هستند که متحمل شکست سنگینی در انتخابات از حزب تحریک انصاف شدند .

ناکامی های عربستان !
بسیاری براین اعتقادند بعد از پیروزی ماهاتیر محمد در مالزی که شکست سنگینی برای عربستان بود پیروزی عمران خان و حزب تحریک انصاف در پاکستان نیز شکست سنگین دیگری برای حکام عربستان تلقی می شود .زیرا حزب مسلم لیگ نواز که متحد سنتی عربستان در پاکستان تلقی می شود از حزب تحریک انصاف شکست سنگینی را متحمل شد .
در این میان رای ندادن مردم در پاکستان به علمای مذهبی همچون مولانا فضل الرحمن و سراج الحق که به پدران معنوی طالبان و گرایش به تندروی دارند بسیار با معنا است .از یکسو به معنای طرد افراط گرایی و دخالت عربستان در امور داخلی پاکستان است و از سوی دیگر مردم پاکستان در این انتخابات نشان دادند که از ناارامی و تندروی خسته شده اند و خواهان زندگی آرام و حل مشکلات این کشور هستند .اگر چه به دلیل همکاری سنتی ارتش پاکستان با عربستان که همچنان در این کشور دارای نیروی نظامی است ارتش پاکستان بخواهد همچنان به روابط متعادل منطقه ایش با عربستان ادامه دهد .
هشدارعمران خان به آمریکا مبنی براین که سفارت این کشور در اسلام آباد از گروههای افراطی حمایت می کند نشان می دهد که با به قدرت رسیدن حزب تحریک انصاف تنش بین آمریکا و پاکستان که از زمان نخست وزیری محمد نواز شریف شدت گرفته بود در سطح سیاسی همچنان ادامه خواهد یافت .هر چند برخی براین باورند دولت پاکستان امیدوار است با به قدرت رسیدن تحریک انصاف سطحی از فشارهای سیاسی ، نظامی و اقتصادی امریکا بر اسلام آباد کاهش یابد.
در این صورت عمران خان می تواند امیدوار باشد آمریکا در اجرای برخی برنامه های دولت آتی پاکستان کارشکنی نکند .در غیر این صورت می توان پیش بینی کرد با تشکیل دولت آتی پاکستان تنش میان این کشور و آمریکا شدت خواهد گرفت .
به همین دلیل عمران خان در اولین سخنرانی خود پس از اعلام نتایج اولیه انتخابات اعلام کرد که اولویت سیاست خارجی دولتش توسعه روابط با کشورهای منطقه بخصوص جمهوری اسلامی ایران است .این در حالی است که دولتهای قبلی پاکستان بدون توجه به این مساله نه تنها این کشور را از دریافت تضمینی انرژی محروم کردند بلکه باعث شدند تا مشکلات اقتصادی وحتی امنیتی در مرزهای مشترک پاکستان با همسایگانش شدت یابد .

چالش های پیش روی عمران خان
با این حال تحلیلگران چالشهای فرا روی عمران خان در پیشبرد برنامه های خود و اجرای شعارهای انتخاباتیش را نیز مد نظر قرار می دهند که عبارتند از .

1-ائتلافی بودن دولت فدرال پاکستان که قرار است تحریک انصاف عمران خان انرا تشکیل دهد.به هر حال لحاظ کردن دیدگاهها و خواسته ها احزاب برای تشکیل دولت ائتلافی می تواند مانع از جرای برنامه و شعارهای انتخاباتی عمران خان شود .

2-حزب تحریک انصاف نتوانست در همه ایالات پیروز و دولتهای منطقه ای را نیز تشکیل دهد .در ایالت سند حزب مردم و در ایالت پنجاب نیز هر چند شکننده ،حزب مسلم لیگ نواز پیروز شد و در ایالت بلوچستان نیز اکثریت کرسیها را نتوانست ببرد و تنها در ایالت خیبرپختونخواه می تواند دولت ایالتی را تشکیل دهد .بنابراین دولتهای ایالتی می توانند در برابر اجرای برنامه های دولت فدرال عمران خان کارشکنی کنند

3- اجرای شعارهایی که عمران خان در انتخابات مطرح کرد می توان گفت از ظرفیت پاکستان خارج است .زیرا نهادهای مختلف این کشور به راحتی قابل تغییر نیستند و عمران خان راه سختی را برای ایجاد ده میلیون شغل و یا مبارزه موثر با فساد داری و مالی دارد .

4-برخی از محافل سیاسی براین اعتقادند که دولت آتی ائتلافی عمران خان برای تصمیم گیری و اجرای برنامه های خود بخصوص در سیاست منطقه از جمله در مورد افغانستان و کشمیر باید ملاحظات ارتش را نیز مد نظر قرار دهد .زیرا پرونده آنها صرفا در اختیار ارتش پاکستان است ودولتهای قبلی این کشور نیز نتوانسته اند در باره آنها تصمیم گیری کنند .
5-ائتلافی بودن دولت اتی پاکستان که قرار است عمران خان انرا تشکیل دهد می تواند مهمترین چالش وی نیز باشد .زیرا ولتهای ائتلافی در پاکستان همواره شکننده اند و احزاب کوچک تر شرایط به مراتب بیشتر و سخت تری برای حضور در دولت ائتلافی دارند و بدون تردید عمران خان ترجیح خواهد داد با یک حزب بزرگتر ائتلاف کند که ان نیز شرایط خود را برای کسب وزارت خانه مطرح می کند .

جمع بندی
در مورد تحولات آتی پاکستان می توان گفت : به دلیل آنکه حزب تحریک انصاف حزبی کاملا مستقل در اجرای برنامه ها و خط مشی انتخاباتیش نیست مشکل می توان تصور کرد تحول مهمی در عرصه سیاسی و اقتصادی پاکستان رخ دهد .
دیگرآنکه تاکید احتمالی عمران خان بر خط مشی و سیاستهای مستقلانه اش ممکن است موجب تنش در روابط این حزب و ارتش شود.
به همین دلیل محافل سیاسی در پاکستان براین باورند که در صورت حمایت مردم این کشور از حزب تحریک انصاف، آن تشکیلات می تواند در اجرای برنامه هایش موفق عمل کند .
======================
نویسنده : مجید وقاری - کارشناس سیاست در آسیا.
.